Tolk/vertaler
Hana Kulisanova werkt ruim vijfentwintig jaar als beëdigd tolk en vertaler in het Tsjechisch en Slowaaks. Ze kwam naar Nederland op haar achttiende en deed een studie Slavische Talen. Ze tolkt en vertaalt met name in de medische en juridische branche. “Daar kan ik het meeste verschil maken. Het gaat om mensen, om wat hen persoonlijk raakt en waar ze behoefte aan hebben.”
Inschrijvingen tolken en vertalers
Toelichting figuur
Het aantal inschrijvingen voor tolken niveau C1 bedroeg in 2023 3.238. In 2022 was dat aantal 3.009. Het aantal inschrijvingen voor tolken niveau B2 bedroeg in 2023 1.010. In 2022 was dat aantal 893. Het aantal inschrijvingen voor vertaler bedroeg in 2023 4.396. In 2022 was dit aantal 4.374.
Onpartijdig
“Stel je eens voor dat je naar een land gaat waar je de taal niet spreekt, terwijl je ook geen Engels of Duits spreekt”, schetst ze. “En dan gaat er iets mis. Je doet iets wat niet mag of wordt onterecht beschuldigd. Je komt terecht in een juridisch systeem dat je niet kent en in een omgeving waarin je je niet verstaanbaar kunt maken. Als tolk/vertaler ga ik naast je staan en ben ik de communicatielijn tussen jou en bijvoorbeeld de politie. Dat doe ik op een integere, onafhankelijke manier. Ik sta niet in dienst van één partij. Beide partijen moeten erop kunnen vertrouwen dat ik kwalitatief goed vertaal. Tolken is meer dan alleen letterlijk vertalen, je geeft ook de intentie en toon mee. Dat betekent bijvoorbeeld dat je ook scheldwoorden vertaalt. Je brengt zo getrouw mogelijk over wat er gezegd wordt.”
Toetreding EU
Door de jaren heen veranderde de aard van het werk enigszins. Met de toetreding van Tsjechië en Slowakije tot de EU, werd het mogelijk voor arbeidsmigranten om in Nederland het werk te doen dat Nederlanders zelf niet willen doen. Hieruit ontstaan zaken waarvoor Kulisanova geregeld wordt ingeschakeld. “Het gaat over het algemeen om zwaar en vies werk tegen minimumloon. Maar dat loon is nog steeds twee à drie keer hoger dan in het thuisland. Ik sta migranten bijvoorbeeld bij wanneer de Arbeidsinspectie een onderzoek doet naar de omstandigheden. Worden mensen uitgebuit? En is er sprake van oneerlijke concurrentie hierdoor met autochtone Nederlanders? Vroeger had ik ook meer zaken met betrekking tot mensenhandel, zoals prostitutie. Maar door goede controle en Europese regelgeving komt dit gelukkig nog maar weinig voor.”
Je brengt zo getrouw mogelijk over wat er gezegd wordt.
Geen goed-nieuwsgesprekken
Wat niet verandert, is de aard van gesprekken. “Je hebt bijna geen goed-nieuwsgesprekken”, zegt ze. “Dat is iets wat ik me van tevoren niet heb gerealiseerd. Als tolk/vertaler hoor je een hoop. En omdat je wat er wordt gezegd, eerst verinnerlijkt om het vervolgens goed te kunnen vertalen, raken sommige onderwerpen je. Ik ben geen vertaalmachine. Dat gebeurt niet zozeer tijdens het werk, maar wel erna. Soms lopen de emoties hoog op of worden er gruwelijke details gedeeld van een misdrijf. Aangezien ik geheimhoudingsplicht heb, kan ik de details niet delen. Maar dan vertel ik ’s avonds thuis wel dat het een heftige dag is geweest. Door de jaren heen leer je ermee omgaan. Bovendien troost het me dat ik mensen kan bijstaan in een heel moeilijke tijd door een vertaling van hoge kwaliteit, met respect en empathie.”
Kwaliteit borgen
De kwaliteit van een tolk/vertaler wordt goed geborgd in Nederland, vindt Kulisanova. “Dat moet ook, vreemdelingen en Nederlandse instanties moeten hierop kunnen vertrouwen. Ten eerste moet je aan diverse voorwaarden voldoen om in het Register beëdigde tolken en vertalers te komen. Daarnaast zijn er diverse momenten binnen het rechtssysteem waarop de kwaliteit van een vertaling aan de orde komt. Bijvoorbeeld omdat een verslag van een IND-verhoor een dag later door de asielaanvrager samen met de advocaat en een andere tolk wordt doorgenomen. Of dat een verdachte tijdens een rechtszaak essentiële onderdelen uit het procesdossier worden voorgehouden. Ook is het mogelijk om een klacht in te dienen. Bovendien zijn mensen die werken bij instanties alert op hoe je vertaalt. Ik heb een keer gehad dat een rechercheur verbaasd reageerde toen ik een Tsjechisch ‘no’ van een verdachte vertaalde als ‘ja’. Ik moest uitleggen dat er in het Tsjechisch drie manieren zijn om ‘ja’ te zeggen, ‘no’ is er één van.”