Strafrecht

De keuze van Tjalling van der Goot zo’n dertig jaar geleden was een bewuste. “Strafrecht is een mondelinge praktijk en ik houd van pleiten. Ook het contact met cliënten ligt me. Een verdachte ligt onder een vergrootglas, heeft de publieke opinie tegen zich. De laatste jaren zijn er alleen maar maatregelen bij gekomen die ten koste gaan van de rechten van verdachten. Het is belangrijk dat iemand opkomt voor de belangen van de verdachten. Ik houd ervan om te roeien tegen de stroom in. Hoe uitdagender, hoe beter.”

Rechten van de mens

“Als burger alleen kun je niet tegen de overheid op”, vult zijn collega Jan Vlug aan. “Ik sta voor de belangen van mensen. Het zijn rechten van ons allemaal.” Vlug kijkt terug op een veilige, beschermde jeugd. “Dat gold voor vrijwel iedereen in mijn omgeving, zoals vrienden en dispuutgenoten. Als advocaat kwam ik in contact met de doelgroep van de sociaal advocatuur. Daar ontdekte ik een wereld waarin mensen wezenlijk anders leefden; in armoede, met huiselijk geweld en psychische of drugsproblematiek. Ik zag de ellende achter de voordeur en begreep dat je geen wietplantage begint als je het goed hebt. Strafzaken gaan over mensen en niet over geld.”

Geen monsters

“Verdachten worden afgeschilderd als monsters”, vertelt hij verder. “Maar het zijn mensen die verkeerde keuzes hebben gemaakt. Soms denk ik ‘wat een rotzak’ als ik een dossier lees. Maar eenmaal in een persoonlijk gesprek, zie ik weer de mens. Ik heb moordenaars bijgestaan die intelligente, aardige mensen bleken. Ze hebben vaak niemand meer, geen familie of vrienden, alleen hun advocaat.”

Afvalputje

“Vaak worden mensen uitgekotst”, weet Van der Goot. “Al is dat afhankelijk van het strafbare feit. Het valt mee bij bijvoorbeeld rijden onder invloed. Strafrecht is het afvalputje van de samenleving. Als mensen nergens meer terecht kunnen, komen ze hier. We krijgen veel cliënten met psychiatrische problemen. In de dertig jaar dat ik als advocaat werk, neemt het aantal verwarde personen toe. Dat merk je zeker tijdens piketdiensten.” Vlug: “Ik las dat de politie in 2023 141.759 meldingen kreeg waarbij sprake was van verward gedrag. Dat zijn een miljoen politie-uren!”

Doorverwijzen

Wat betekent dit voor het werk als strafrechtadvocaat? Vlug: “De armoede is schrijnend. Het komt regelmatig voor dat ik een tas met schoenen breng of 50 euro overmaak. De reclassering doet dat niet meer. Daarom in ik de eigen bijdrage bij zaken op basis van een toevoeging, vaak niet. Hoe moeten mensen die van € 50 per week leven € 165 opbrengen? Bovendien is er in het strafrecht geen drempel om wel of niet te procederen wat de eigen bijdrage legitimeert, de verdachte staat sowieso terecht.” Ook verwijzen Van der Goot en Vlug door naar instanties, wanneer noodzakelijk. Vlug: “Laatst heb ik de WMO ingeschakeld voor een cliënt, soms breng ik iemand in contact met een stichting of verwijs ik door naar de schuldhulpverlening. Ik moet ervoor uitkijken dat ik daarin niet te ver ga. Sommige cliënten sta ik al tientallen jaren bij. Als ze dan weer dakloos zijn, bel ik wel even naar het Leger des Heils. Deze mensen hebben vaak niets, geen huisarts, geen woning.” Van der Goot is minder geneigd dat te doen. “Soms verwijs ik door naar hulpverlening, maar ik controleer niet of iemand dat daadwerkelijk gaat doen. Ik heb er simpelweg geen tijd voor en wil me richten op mijn werkzaamheden.”

Geen verwijten

Het is hard werken, mede omdat de heren zelden ‘nee’ zeggen. Vlug: “Ik gebruik mijn zondag meestal om mijn pleitnota’s te schrijven en dossiers door te nemen, dan word ik niet gestoord. Als iemand door de week belt omdat er een rijbewijs is gevorderd terwijl die persoon dit nodig heeft voor zijn werk, ga ik meteen aan de slag. ‘Nee’ komt niet in me op.” Van der Goot werkt ook regelmatig in het weekend. “Maar ik probeer het zo min mogelijk te doen. Soms zijn er pieken rondom een bepaalde zaak, dan is het nodig. Ik ben een perfectionist en doe mijn werk grondig. Als advocaat wil je geen verwijten en ik vind mijn werk nu eenmaal leuk.”

Flinterdun bewijs

Een zaak die Van der Goot nooit zal vergeten, is die van een tot levenslang veroordeelde verdachte. “Hij had verteld dat hij de moord niet had gepleegd en het bewijs was flinterdun. Toch werd hij veroordeeld. De uitspraak van het hoger beroep kwam net voor de kerstdagen. Normaal glijdt de teleurstelling wel van me af, maar nu liet het me niet los. Wat als die man inderdaad levenslang zit voor iets wat hij niet heeft gedaan? De rechter heeft gesproken, maar het bleef frustrerend.” Vlug kijkt positief terug op de zaak van Marianne Vaatstra. “Dat proces was, ondanks de veroordeling van mijn cliënt, een 10 qua uitvoering. Iedereen werkte perfect vanuit de eigen rol, eerlijk, correct en welwillend naar elkaar en met aandacht voor gevoeligheden. Het resulteerde in een voorbeeldproduct; een mooi en eerlijk strafproces.”

Pedagogische strafmaat

Van der Goot werkt ook in het jeugdstrafrecht. “Dat zijn inhoudelijk interessante zaken omdat je kijkt naar het pedagogische aspect en niet zozeer naar vergelding. Daardoor zie je andere straffen, ook bij ernstige zaken. Zo stond ik begin 2024 een vijftienjarige jongen bij die in de auto van zijn vader, flink onder invloed van alcohol, te hard had gereden met zijn telefoon in zijn hand en geen voorrang had verleend. Dit resulteerde in een ongeluk waarbij de tegenpartij zwaar letsel opliep. In de tijd tussen het ongeluk en de zitting was hulpverlening opgestart en die verklaarde dat de jongen 180 graden gedraaid was. Dat was terug te zien in het vonnis; de verdachte kreeg 80 uur taakstraf. Een straf met een sterk opvoedkundig aspect, een volwassene had een gevangenisstraf gekregen. Omdat de strafmaat wezenlijk verschilt in het jeugdrecht, krijgen mensen soms het idee dat rechters soft zijn.”

Ouders van verdachten

“Jeugdstrafrecht vraagt om juridisch maatwerk en dat kost veel tijd”, vervolgt hij. “Alleen een zitting duurt al vele malen langer omdat ook partijen als de Raad voor de Kinderbescherming en hulpverlening aan het woord komen. Bovendien heb ik als advocaat te maken met een extra partij; de ouders. Die moet ik ook meenemen in het proces.” Vlug is gestopt met jeugdstrafzaken, juist om die reden. “Er ging zoveel tijd zitten in de begeleiding van de ouders van verdachten, dat wilde ik niet meer. Die tijd zit met name in de uitleg dat hun kind daadwerkelijk iets heeft gedaan wat niet mag. Ze denken vaak dat iedereen het verkeerd heeft gezien.” Van der Goot ziet daar een rol voor de advocaat. “Ik ben terughoudend in het delen van details uit een dossier, maar onderdelen die in de rechtbank aan bod komen, kan ik van tevoren met ouders delen. Dat doe ik, want het laatste wat een rechter wil horen is dat een verdachte een hand boven het hoofd wordt gehouden.”

Gespecialiseerde advocaat

Van de zaken die het kantoor van Van der Goot doet, is 75% op basis van een toevoeging. “Er moet een nieuwe generatie sociaal advocaten opstaan, want als de huidige generatie stopt, ontstaat er een groot probleem. Ik merk dat nu al bij cliënten waar meer speelt dan alleen de zaak in het strafrecht. Als er bijvoorbeeld naast een burenruzie ook een huurgeschil speelt. Het kost moeite om iemand goed door te verwijzen naar een andere sociaal advocaat die daarin gespecialiseerd is.” Vlug: “Ik stuur iemand dan door naar het Juridisch Loket.” Van der Goot: “Iedereen heeft recht op een gespecialiseerde advocaat, ook de kwetsbaren. Door je kennis en ervaring kun je mensen beter bijstaan.”