Op weg naar een uniforme taallijst

“Voor het beheer van het Rbtv en de inzet van tolken en vertalers is het belangrijk dat er duidelijkheid bestaat over talen en taalbenamingen”, stelt Doortje Steketee, beleidsmedewerker bij Bureau Wbtv en taalkundige. “Er mogen geen misverstanden over de benaming van een taal bestaan. Dat kan leiden tot een verkeerde inzet, waardoor de burger de tolk niet kan verstaan en andersom. Dat kan een goede rechtsgang en een eerlijk proces voor de burger belemmeren.” Er zijn veel partijen die baat hebben bij één uniforme taallijst. Bureau Wbtv heeft daarom van de minister van Justitie en Veiligheid de opdracht gekregen om de landelijk geldende taallijst te beheren”, licht Steketee toe. Vanuit haar specifieke taalkundige expertise is zij betrokken bij het beheer en de doorontwikkeling van de taallijst.

Afstemming met alle betrokkenen

Het hebben van een register en een taallijst is één, een tweede is dat afnemers en intermediairs deze instrumenten ook moeten gebruiken. Afnemers zijn bijvoorbeeld het Openbaar Ministerie, de Immigratie- en Naturalisatiedienst, de Koninklijke Marechaussee en de Nationale Politie. Voor een optimaal resultaat, is goede afstemming tussen alle betrokken partijen over het gebruik van de taallijst en het register nodig. “Wij hebben regelmatig contact met afnemers zoals de Politie en de IND. We bespreken bijvoorbeeld tegen welke problemen zij aanlopen met de huidige taallijst bij de inzet van tolken en vertalers. De wijze waarop afnemers en intermediairs tolken en vertalers zoeken, selecteren en inzetten, heeft immers een grote invloed op de kwaliteit van de tolk- en vertaaldiensten”, concludeert Steketee.

Scholingsaanbod in België

Ook het opleidingsaanbod heeft invloed op de kwantiteit en kwaliteit van tolken en vertalers. In Nederland is slechts een handjevol tolk- of vertaalopleidingen beschikbaar, voor een zeer beperkt aantal talen. Denk aan Frans, Duits, Engels, Spaans en Italiaans. Er bestaan wereldwijd zo’n 7.000 verschillende talen. Natuurlijk worden deze talen niet evenveel gesproken en/of geschreven. Wel is het duidelijk dat er voor veel meer talen tolken en vertalers nodig zijn, dan waar in Nederland opleidingsaanbod voor is. “Daarom bespreken wij de uitbreiding van het aanbod via opleidingen en toetsen niet alleen met Nederlandse opleidingsinstituten, maar zijn wij inmiddels ook een interessante gesprekspartner voor tolk- en vertaalopleidingen in België. Het scholingsaanbod in België is ruim en de instituten passen hun aanbod op onze taallijst aan. Op deze manier geeft een diploma van een (door ons goedgekeurde) opleiding in België ook recht op inschrijving in het Rbtv. Zo proberen wij bij te dragen aan een ruimer aanbod van beëdigde tolken en vertalers in het Rbtv”, vertelt Steketee enthousiast.

Samenwerken met experts

Door in gesprek te blijven met en goed te luisteren naar tolken, vertalers, afnemers en intermediairs, werkt Bureau Wbtv al jaren hard aan het optimaliseren van de taallijst. Dat doet ze samen met externe deskundigen, waaronder de Adviescommissie Talen Wbtv. Deze commissie, die bestaat uit twee vaste leden (een hoogleraar aan Leiden Universiteit en een onderzoeker bij het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde) en specialisten per taalgroep, adviseert over kwesties rond talen waarvoor tolken en vertalers in het register kunnen worden ingeschreven. Steketee ondersteunt de commissie vanuit Bureau Wbtv. Vanwege haar taalkundige expertise doet zij veel voorbereidend onderzoek voor de commissie. Hierdoor is in sommige gevallen onderzoek door de commissie niet nodig en hoeft de commissie het verrichte onderzoek van Steketee alleen nog maar te bekrachtigen.

“Als wij signalen krijgen over een taal(groep), vragen wij de commissie om advies”, vertelt Steketee. “De commissie brengt vervolgens advies uit over de aanduiding van de talen, de inhoud van de taallijst, varianten van een taal (erkende dialecten of mengvormen), de wijze waarop een tolk of vertaler kan aantonen zo’n variant te beheersen, het onderscheid tussen geschreven en gesproken varianten en de mate waarin taalcompetenties voor de ene taal uitwisselbaar zijn voor (een) andere. Daarnaast maken we regelmatig gebruik van de expertise van de taalkundigen bij Bureau Land en Taal van de IND.”

‘Er komt best wat bij kijken’

“Op basis van het advies van de commissie, neemt Bureau Wbtv een besluit. Als er een wijziging op de taallijst plaatsvindt, implementeren wij de aangepaste versie in het Rbtv, zodat tolken en vertalers voor deze taal vindbaar zijn. We informeren de betrokken tolken en vertalers tijdig over de wijziging en ook de afnemers en intermediairs, want hun systemen moeten worden aangepast, zodat zij op de nieuwe taal kunnen zoeken en selecteren. Tot slot zorgen we ervoor dat tolken en vertalers zich voor die taal kunnen aanmelden. Indien nodig zetten we bestaande inschrijvingen om, om te voorkomen dat tolken opdrachten mislopen en afnemers in het Rbtv geen tolk of vertaler voor die taal kunnen vinden. Er komt dus best wat kijken bij het beheer van de taallijst, maar het is van groot belang dat alle partijen met één uniforme taallijst werken”, benadrukt Steketee.

Geen project met einddatum

Op dit moment kijkt Bureau Wbtv samen met de experts kritisch naar de huidige taalbenamingen en het eventuele gebruik van voorkeursnamen. Stetekee: “Sommige talen zijn bij afnemers en intermediairs onder een andere naam bekend. Door te proberen zo duidelijk mogelijk te zijn, hopen wij bij te dragen aan een goede inzet van tolken en vertalers.”

Op de vraag wanneer ‘het project taallijst’ stopt, antwoordt ze: “De taallijst is nooit af. Talen zijn continu in ontwikkeling; er vallen talen weg en er komen nieuwe talen bij. Ook maatschappelijke ontwikkelingen zoals migratiestromen hebben invloed op de inzet van tolken en vertalers en daarmee op de ontwikkeling van de taallijst. De taallijst is dus geen project met een einddatum. We blijven de taallijst verder ontwikkelen en optimaliseren.”