Subsidieregeling stelselherziening rechtsbijstand afgerond
In 2020 stelde de minister voor Rechtsbescherming 10 miljoen euro beschikbaar voor een subsidieregeling om de ontwikkeling van initiatieven te stimuleren die op een innovatieve manier bijdragen aan duurzame en kwalitatieve oplossingen voor juridische problemen. Problemen waarbij de rechtzoekende en zijn hulpvraag centraal staan. Dat werd de Subsidieregeling stelselherziening rechtsbijstand. De Raad voerde de regeling uit en monitorde de elf projecten, die gebruikmaakten van de regeling. 31 december 2022 eindigde de subsidietermijn. In opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid wordt een overkoepelende analyse uitgevoerd op deze en andere pilots uit het Programma Stelselvernieuwing rechtsbijstand. Het ministerie besluit daarna of, hoe en waar deze projecten of werkzame elementen uit de projecten ingezet kunnen worden in het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand.
Waarom deze subsidieregeling?
Problemen van rechtzoekenden moeten in een zo vroeg mogelijk stadium, effectief, integraal en laagdrempelig (dichtbij huis) opgelost kunnen worden.
Wat is het uitgangspunt van de initiatieven?
De initiatieven binnen de regeling hebben met elkaar gemeen dat ze uitgaan van het principe dat burgers geholpen zijn met effectieve, laagdrempelige hulp, waar mogelijk dichtbij huis. Uitdaging voor de initiatiefnemers daarbij was de ontwikkeling van innovatieve, passende en duurzame oplossingen voor burgers met een hulpvraag. De initiatieven hebben dit ieder op hun eigen unieke wijze tot uitvoering gebracht. Een compilatie van alle initiatieven treft u in dit artikel aan.
Hoe zijn de initiatieven geselecteerd?
Na de aankondiging van de regeling in 2020 ontving de Raad ongeveer 70 initiatieven. Daartussen bleken mooie projecten te zitten, maar niet alle projecten voldeden aan de gestelde criteria. De projecten werden door een daarvoor ingestelde deskundige en onafhankelijke adviescommissie zorgvuldig en gewogen beoordeeld. Het leverde elf diverse initiatieven op die voldeden aan de in de regeling gestelde voorwaarden en inhoudelijke criteria. Deze kwamen voor subsidie in aanmerking.
Welk doel dient de regeling?
De bedoeling van de regeling is werkelijkheid geworden. De subsidieregeling heeft het experimenteren met verschillende vormen van rechtshulp en geschiloplossing mogelijk gemaakt. Initiatiefnemers kregen de mogelijkheid hun idee tot wasdom te laten komen en te bezien of het paste bij de hulpvraag en behoefte van de burger op de gewenste innovatieve, effectieve en laagdrempelige manier als bedoeld. Of de initiatieven verder gebracht gaan worden met behulp van de overheid en in welke vorm, is aan het ministerie van Justitie en Veiligheid. In afwachting daarvan vinden sommige projecten ook zelfstandig een vervolg. De overkoepelende analyse wordt nu als eerste opgepakt.
Welke initiatieven zijn gestart? Een overzicht.
Berekenjescheiding.nl
De online tool Berekenjescheiding.nl (met online scan) geeft een rechtzoekende een beeld van zijn financiële situatie na een scheiding. Met de tool rekent de rechtzoekende zelf, al dan niet samen met zijn partner en desgewenst in samenspraak met een hulpverlener, de afspraken door die hij voor ogen heeft. Rechtzoekenden wisselen indien gewenst gegevens digitaal uit of worden gekoppeld aan een professional. De tool maakt financieel inzicht in de gevolgen van de scheiding voor iedereen in Nederland laagdrempelig beschikbaar. Als tijdens de pilot recht was op gesubsidieerde rechtsbijstand, was het gebruik van de tool gratis.
Lees ook het interview met initiatiefnemers Carola en Paul van der Ploeg.
Bezwaarlab
Het dynamische zaaksysteem ‘Bezwaarlab’ is gericht op ondersteuning bij bezwaar, met advies over beroep, in zaken die betrekking hebben op de Participatiewet.
Het zaaksysteem is een combinatie van informatie, advies, diagnose, triage, de werkwijze van een 'Living Lab' en het gebruik van artificiële intelligentie (kunstmatige intelligentie). Het benadert het probleem van de rechtzoekende integraal en er is aandacht voor niet-juridische oplossingen. Het rechtshulpportaal legt de focus op informele geschiloplossing, met een laagdrempelige intake en een geautomatiseerd advies. Waar nodig biedt een rechtshulpverlener ondersteuning. Er is gezocht naar een duurzame oplossing, door onder meer de rechtzoekende te stimuleren zoveel mogelijk zelf te doen.
Buurtbemiddeling Extra
In het project Buurtbemiddeling Extra is er een uitgebreide vorm van de bestaande Buurtbemiddeling. Meldingen worden complexer en kunnen door contra-indicaties (bijvoorbeeld psychiatrische problematiek en multiproblematiek) niet meer door Buurtbemiddeling worden opgepakt. Buurtbemiddeling Extra kan deze complexere zaken wel oppakken. Met behulp van Buurtbemiddeling Extra gaan rechtzoekenden met elkaar, onder begeleiding van mediators, in gesprek en hebben ze aandacht voor elkaars probleem. Zo worden buren/partijen gestimuleerd zelf de oplossing te vinden, waardoor een win-win situatie en een duurzame oplossing ontstaat. Door het inzetten van Buurtbemiddeling Extra wordt er een positieve bijdrage geleverd aan de sociale cohesie in de wijk.
Lees ook het artikel "Bemiddeling Extra voor extra hulp bij complexere zaken" voor een nadere kennismaking.
Digitale beslisboom
Een te maken digitale multicriteria beslisboom was bedoeld om de professionals in complexe besluitvorming bij cliënten met multiproblematiek te ondersteunen. Uit het onderzoek in het project, waarbij samen met professionals naar het ontwerpen van een digitale beslisboom is gekeken, kwam naar voren dat de te ontwikkelen tool onvoldoende aansluit op de praktijk van de professionals. Dit is aanleiding geweest om het project tot het ontwerpen van een dergelijke digitale beslisboom te beëindigen binnen de subsidieregeling. Het onderzoeksrapport geeft waardevolle inzichten voor toekomstige ontwerpen van diagnose- en verwijsprocessen.
Digitaal kennissysteem eerstelijn hulpverleners
Het digitaal kennissysteem eerstelijn hulpverleners wil bijdragen aan een oplossing voor het probleem van ‘de boodschappentas vol papieren’ die de complexiteit aan sociaaljuridische problemen symboliseert bij kwetsbare burgers. Naar aanleiding van uitgevoerd onderzoek is een digitaal kennissysteem ontwikkeld dat eerstelijn hulpverleners helpt om deze problematiek makkelijker of sneller te ontleden en overzichtelijk op te slaan. Ook heeft het project een sociaal juridische kaart ontwikkeld voor Amsterdam.
Lees ook het interview met initiatiefnemer Nathalie Dijkman.
Gezinsadvocaat
De Gezinsadvocaat is een duo-rol van een familierechtadvocaat en een gedragswetenschapper. Samen voeren zij de regie over de gehele route van zorg en recht in een scheidingsprocedure met aanverwante problematiek. Van scheidingstoegang (of vanaf contact met het Juridisch Loket) tot en met de nazorg. De Gezinsadvocaat werkt aan op maat gemaakte oplossingen in samenwerking met de rechter, de mediator, de systeemdeskundige, maar ook met het Sociaal Wijkteam, Veilig Thuis, de Raad voor Kinderbescherming, Jeugd GGZ en anderen.
Lees er meer over in het artikel ‘De Gezinsadvocaat voor verbinding tussen zorg en recht’.
Of lees het artikel ‘De Gezinsadvocaat komt bij de moeilijkste scheidingen op voor beide ouders én de kinderen: wordt dit het nieuwe normaal? in de Volkskrant van 3 januari 2023.
Hulp om de hoek: SJD in lokale context
Dit project biedt integrale sociaaljuridische dienstverlening (SJD) in de lokale context van gemeenten, zodat burgers structureel op een adequate manier geholpen kunnen worden. Met deze inzet op vroegsignalering en samenwerking tussen dienstverleners, worden sociaaljuridische problemen van burgers in een zo vroeg mogelijk stadium onderschept. Zo wordt mogelijk voorkomen dat zij tussen wal en schip raken en/of in een te laat stadium hulp inschakelen.
MIJN ZAAK
MIJN ZAAK is een digitale applicatie die inzicht en overzicht geeft en een communicatieplatform biedt aan rechtzoekenden en betrokken (rechts)hulpverleners. Hiermee wordt alle noodzakelijk informatie (zo nodig met hulp) verzameld en opgeslagen op één plek die in beheer is van de rechtzoekende zelf. MIJN ZAAK beoogt samenwerking in de sociaaljuridische dienstverlening, zoals bijvoorbeeld plaatsvindt bij de wijkrechtbanken en samenwerkingsprojecten in de eerstelijn, te ondersteunen.
Lees er meer over in het interview met de initiatiefnemers.
Rechtsbijstandportaal
Het Rechtsbijstandportaal is een digitaal triage-instrument dat het probleem, de toevoegwaardigheid en de zelfredzaamheid van de rechtzoekende in kaart brengt. Op basis van deze informatie krijgt de rechtzoekende een passend hulptraject aangeboden en wordt hij doorverwezen naar een of meerdere rechtsbijstandsaanbieders in de nulde-, eerste- of tweedelijn. Via een digitaal dossier wordt alle informatie vastgelegd en kan, met goedkeuring van de rechtzoekende, het dossier worden gedeeld met een andere partij.
Lees er meer over in het artikel ‘Rechtsbijstandportaal voor digitale doorverwijzing’.
Of lees het artikel ‘Twee nominaties voor de Gouden Zandlopers!’ - raadvoorrechtsbijstand.org.
Samen Recht Vinden Zeeland
De ‘Samen Recht Vinden-bus’ (met een 'knipoog' naar de SRV-wagen van weleer) zoekt de rechtzoekende actief op. De bus is op centrale, bereikbare locaties in de provincie te vinden. De rechtzoekende wordt in deze bus, maar ook in de buurt, geholpen door een multidisciplinair team van sociaaljuridische hulpverleners en lokale ambtenaren. Zo ontstaan korte lijnen naar en tussen de betrokken instanties. Ter plekke kunnen zo problemen die een meervoudig karakter hebben worden opgelost. Door snel aanpakken, kan bovendien escalatie van problemen worden voorkomen.
Lees er meer over in dit artikel in het regionale dagblad PZC. Of bekijk de video waarin initiatiefneemster Nienke Slump vertelt hoe zij met haar stichting ‘Samen Recht Vinden’ het recht in de provincie Zeeland op een laagdrempelige manier aan huis brengt.
Op de website van de Raad kunt u het artikel ‘Samen Recht Vinden’ lezen.
Zelfregieroute echtscheiding
Dit project gaat over het (door)ontwikkelen van de zelfregieroute die rechtzoekenden zelf in staat stelt (onder begeleiding van het platform) om scheidingsafspraken te maken en de consequenties ervan te doorgronden. Het platform is bijvoorbeeld uitgebreid met een kindmodule en een module nazorg, ook is er een route met maatschappelijke ondersteuning ontwikkeld.
Lees ook het interview met initiatiefnemers Kaspar Scheltema en Laura Kistemaker.