Met ketenpartners stappen zetten
Het afgelopen jaar heeft de Raad zich weer vol ingezet voor de toegang tot het recht. Daarbij waren we ons er van bewust dat burgers in schrijnende situaties terecht kunnen komen. Regels mogen in die gevallen niet automatisch boven de noodzaak van rechtsbescherming geplaatst worden. We hebben daarom eerste stappen gezet naar een mensgerichte uitvoering met meer ruimte voor maatwerk. Maar we zijn er nog niet, het zijn de eerste stappen; we hebben de ambitie om hier de komende jaren steeds beter in te worden.
Bij de regelingen die eerder in het leven waren geroepen, zoals de adviestoevoeging zelfredzaamheid (Ratz) en de Subsidieregeling herstelregelingen toeslagen hebben we op basis van de feedback die we systematisch vragen, verbeteringen doorgevoerd. En we hebben een eerste stap gezet in het signaleren van situaties waar regelgeving knelt door een eerste verkennende inventarisatie naar wet- en regelgeving die hardvochtig uitpakt te publiceren.
Investeren in sociale advocatuur
De Raad heeft in samenwerking met de Nederlandse orde van advocaten (NOvA) onderzoek laten doen naar de arbeidsmarkt voor sociale advocatuur. De conclusie van de onderzoekers vindt de Raad verontrustend. De tekorten aan advocaten die zich op niet al te lange termijn in de sociale advocatuur zullen voordoen zijn bijzonder problematisch en de inzet van conventionele arbeidsmarktmaatregelen kunnen, zeker op korte termijn, maar zeer beperkt een oplossing bieden. De onderzoekers geven aan dat het belangrijk is dat alle reeds ingezette acties doorgang vinden en waar mogelijk geïntensiveerd worden. Dat gaat de Raad (binnen de mogelijkheden van het huidige budget) doen. Uit de conclusies blijkt echter duidelijk dat dit niet voldoende is om het enorme probleem dat dreigt te ontstaan het hoofd te bieden.
Transitie naar een nieuwe Raad
De transitie naar een hedendaagse uitvoering van onze kerntaken kreeg in 2022 verder vorm. Dit gebeurt door de vervanging van ons 30 jaar oude ICT-systeem, dat niet meer voldoet aan de eisen van deze tijd. Dat is nodig, om de taak die de Raad vanuit de Grondwet heeft, het organiseren van rechtsbijstand voor degenen die dit niet kunnen betalen, te kunnen blijven uitvoeren. Deze vervanging betekent dat we burgers meer regie gaan geven over hun hulpvraag en hen feedback gaan vragen op onze dienstverlening en op de bijstand die ze kregen van advocaten en mediators.
Kenniscentrum
In 2022 zijn er dusdanig grote stappen gezet in het kwartiermaken van het Kenniscentrum, dat deze fase als afgerond beschouwd kan worden. Voorbeelden hiervan zijn de rapportages over de onderzoeken onder ouders en advocaten die betrokken zijn bij het herstel Kinderopvangtoeslagaffaire. De enquêtes die hier zijn gehouden waren van waarde voor het signaleren van knelpunten in de voortgang en aard van het herstel. Daarnaast leverde het Kenniscentrum samen met het Juridisch loket de monitoring van de juridische bijstand aan mensen in situaties waar zelfredzaamheid niet meer gevraagd kan worden (Ratz). Ook verscheen er het dashboard beschikbaarheid advocatuur, dat een actueel inzicht biedt in de beschikbare advocaten op verschillende rechtsgebieden en in de verschillende regio’s. De maatschappelijke bijdrage en de kwaliteit van onder andere deze producten, laten zien dat het Kenniscentrum klaar is om zich verder te ontwikkelen en door te groeien.
Invoering nieuwe forfaitaire punten
Ten slotte kunnen we de invoering van de nieuwe forfaitaire punten op basis van het advies van Van der Meer hier niet onvermeld laten. De zeer korte invoeringstijd en de slecht geëquipeerde ICT van de Raad vergde veel van de Raad en van de advocatuur. De motivatie om de invoering van scenario 1 van het rapport van de Commissie Van der Meer toch te realiseren was groot. Dit is immers een eerste stap in het behoud van voldoende advocaten en mediators in het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand. Een stelsel dat een belangrijk grondrecht in de rechtsbescherming in Nederland dient en waar de Raad zich vol voor in blijft zetten: toegang tot het recht voor degenen die dit niet zelf kunnen betalen.
Irene Nijboer