Tijdelijke regeling voor onderzoek naar zelfredzaamheidsvraagstuk
De tijdelijke Regeling adviestoevoeging zelfredzaamheid, de Ratz, ontstaat in 2021 als blijkt dat burgers in zaken waar vermeende zelfredzaamheid geldt, soms toch rechtsbijstand nodig hebben. De minister heeft deze tijdelijke regeling ingesteld naar aanleiding van signalen van de Vereniging Sociale Advocatuur Nederland (VSAN). Het betreft een gezamenlijke aanpak van het Juridisch Loket, de Nederlandse orde van advocaten (NOvA) en de Raad voor Rechtsbijstand om burgers die bijstand nodig hebben maar niet voldoen aan de huidige regels, toch zo snel mogelijk van rechtshulp te voorzien. Deze regeling biedt ook onderzoeksmogelijkheid naar deze zaken. Een onafhankelijke commissie brengt op basis van het onderzoek advies uit over hoe en waar in de toekomst dergelijke zaken het beste belegd kunnen worden. Hoe richt de Raad de dienstverlening hierop in en wat vraagt dat van de medewerkers? We vragen het medewerkers Bonnie Mous en Soraya Dielbandhoesing.
Minder of niet zelfredzaam door complexiteit
Mous: “Zaken zijn vaak juridisch of feitelijk complexer dan we denken. Iets waar je nu niet bij helpt kan later verstrekkende gevolgen voor de rechtzoekende hebben, of wederpartijen zijn dan minder bereid om mee te werken aan een oplossing. Persoonlijke omstandigheden van de burger kunnen een op het oog eenvoudige zaak ook nog eens complexer maken. En ja, dan is rechtsbijstand voor de burger toch onmisbaar.” Dielbandhoesing: “De regeling is bedoeld als tijdelijke regeling om te kijken waar de pijnpunten of knelpunten in zulke gevallen precies zitten. Als er omwille van de geldende regels geen reguliere of lichte adviestoevoeging afgegeven kan worden, dan kan rechtsbijstand toch worden gegeven via deze adviestoevoeging zelfredzaamheid (Atz). Vooraf kijkt het Juridisch Loket wel naar mogelijke voorliggende voorzieningen. Het is dus een regeling waar wel enkele voorwaarden aan zitten: de burger heeft echt rechtsbijstand nodig omdat hij of zij niet of nauwelijks zelfredzaam is, en er is geen voorliggende voorziening beschikbaar, en voor een doorverwijzing is de gang via het Juridisch Loket nodig.”
Aantal aanvragen groeit
Mous vult aan: “De regeling krijgt steeds meer bekendheid nadat deze aanvankelijk nog wat op gang moest komen. En dat is goed. Want het idee is natuurlijk om steeds meer burgers te helpen. Dat komt ook het onderzoek, maar vooral burgers ten goede. Vanuit de Raad en het Juridisch Loket is er meer ruchtbaarheid aan gegeven en de uitvoering van de regeling is wat aangepast naar aanleiding van bevindingen uit de continue monitoring van de regeling.”
Dielbandhoesing stelt tevreden vast: “Het mooie is dat we bij toekenning ook kijken naar de persoonlijke omstandigheden van de burger. Dat is echt nodig en dus top.”
De werking van de regeling
De advocaat of de burger moet eerst het Juridisch Loket benaderen voor een diagnose. De advocaat kan vervolgens bij de Raad een Atz aanvragen met het diagnosedocument.
Dielbandhoesing: “De samenwerking met zowel aan de regeling deelnemende advocaten als het Juridisch Loket gaat goed. Soms beantwoorden we vragen van advocaten over de werkwijze of lichten we zaken toe als iets niet duidelijk is of gegevens ontbreken. We sparren eigenlijk dagelijks met elkaar of bepaalde situaties van burgers wel of niet in aanmerking komen. Zo helpen we elkaar dus ook.”
Mous vult aan: ”Vooral wanneer advocaten ons bellen, horen wij regelmatig schrijnend situaties van burgers. Dan sturen wij de advocaat door naar het Juridisch Loket voor een diagnose om een Atz aan te vragen. Het is altijd fijn om een situatie van een burger, waarin wij op basis van de geldende regelgeving moeten afwijzen op zelfredzaamheid, toch een kans te kunnen geven voor gesubsidieerde rechtshulp via de Ratz.”
Wat brengt het werken in deze regeling jullie?
Mous denkt even na en zegt: “Het proces is nieuw en loopt anders dan via het portaal Mijn RvR. Daarin is nog wel een verbeterslag te maken. Maar inhoudelijk is het heel fijn. Je leest soms verhalen van problemen van burgers die je raken. Ik vind het fijn dat er nu een regeling is die helpt. Dat we ook naar de persoonlijke omstandigheden kunnen kijken van de aanvrager en niet te streng hoeven te zijn.”
Dielbandhoesing vult aan: “En dat je het na deze kortdurende hulp, de advocaat op basis van de regeling ook uitgebreidere rechtsbijstand vergoed kan krijgen, als blijkt dat er meer tijd gemoeid is met het juridische vraagstuk. We kijken dus nu echt verder. Dat is bijzonder en ook nodig gezien sommige echt schrijnende zaken die we tegenkomen.
Ze zijn het erover eens. De regeling voegt een dimensie aan hun werk toe. “We krijgen de ruimte om maatwerk te leveren binnen de reguliere toevoegpraktijk. Het is echt anders werken.”
Mensgerichte dienstverlening heeft als basis vertrouwen. De Ratz is een mogelijkheid, indien nodig, om burgers bij te staan, zodat hun vertrouwen in overheid en rechtsstaat gesterkt wordt. En dat is hard nodig! Want hoe eerder ik mensen kan begeleiden in een potentieel heftig juridisch conflict, hoe meer mogelijkheden ik rechtzoekenden kan aanreiken om er uit te komen. En daar doe je het voor!
Citaat: Reinier Feiner, FeinerIwema Advocaten Rotterdam.
Meer informatie is te lezen in de maandrapportages op onze site.
Lees ook het interview met Bonnie en Soraya in het magazine 'Wendbaar' van het ministerie van Justitie en Veiligheid van juni 2022.