Hoe Legal Aid in korte tijd rechtsbijstand opzette voor Afghaanse evacués

Het was half september toen teamleider Legal Aid Aafke ten Napel een telefoontje ontving. “Of ik over anderhalf uur op de noodopvanglocatie Zeist wilde zijn, zodat we het regelen van de rechtsbijstand in de asielprocedure in gang konden zetten. Een dag later bezocht ik de locatie Harskamp, waar de procedures al gestart waren. Ik beloofde dat aan het eind van de week alle families die al gehoord waren, een gesprek met een advocaat zouden hebben gehad.”

Advocaten bellen

Ze belde Gineke van Kessel, medewerker asiel op de locaties Den Bosch en Budel. “Samen met collega’s van andere asielcentra moesten we op korte termijn veel advocaten optrommelen. Normaal gesproken plannen we drie weken vooruit via ons rooster, nu pakten we de telefoon. De reacties waren positief, de meesten maakten meteen ruimte in hun agenda. Ik was volledig bezig met het plannen van deze advocaten en tolken, mijn collega’s ondersteunden mij bij mijn reguliere werkzaamheden.”

Snel schakelen

Naast Harskamp, waren er ook tijdelijke locaties gecreëerd in Nijmegen (Heumensoord), Zeist en Zoutkamp. Fenja Doedens ging aan de slag voor de noodopvanglocatie Zoutkamp, normaal gesproken is zij medewerker asiel op de locatie Ter Apel. “Op dinsdagmiddag kreeg ik een lijstje, op donderdag vonden de eerste gehoren ter voorbereiding op het IND-gehoor plaats. Ik moest dus snel schakelen. Bovendien verbleven bij deze noodopvang de mensen op een andere plek dan waar de gesprekken plaatsvonden. Dit betekende dat we ook een pendelbus voor de families moesten regelen. Mijn collega’s en ik deden om de beurt de coördinatie op locatie om de gesprekken zo goed mogelijk te laten verlopen. Op de locatie waren nauwelijks faciliteiten, er waren bijvoorbeeld geen computers en printers. Dus wanneer nodig, regelden wij zaken.”

Sobere faciliteiten

Lucie Tankink, medewerker asiel in Zevenaar, werkte voor de noodopvanglocatie Heumersoord. “De faciliteiten waren zeer sober, zo vonden de gesprekken plaats in portacabins. We planden eerst de voorbereidende gesprekken, daarna deed de IND alle gehoren, waarna wij de nabesprekingen weer planden in de portacabins.” Van eind september tot eind december 2021 werkte de afdeling Legal Aid hard door om de Afghaanse evacués van rechtsbijstand te voorzien. In die tijd zijn zo’n 2200 mensen geholpen. “Er druppelen nog steeds mensen binnen”, vertelt Ten Napel. “Die zijn bijvoorbeeld via Pakistan en Dubai gereisd, of komen via een ander Europees land naar Nederland.”

Gedragen door de afdeling

Met trots kijken ze terug op het project. Tankink: “We hebben het gedaan met alle collega’s van Legal Aid uit het hele land.” Ten Napel knikt: “Ook juridisch coördinatoren pakten bijvoorbeeld de telefoon om advocaten te ondersteunen met praktische en juridische informatie. Het werd gedragen door de hele afdeling Legal Aid. We hebben ervoor gezorgd dat een kwetsbare groep mensen toegang tot het recht heeft gekregen. Het is mooi om daarin iets te kunnen betekenen. We gingen een beetje terug in de tijd, omdat alles niet zo spic en span geregeld was als normaal.” Van Kessel: “Wanneer het snel moet, zijn er altijd zaken om ad hoc op te lossen. Bijvoorbeeld dat niet duidelijk was waar een gezin verbleef of wie er allemaal bij één familie hoorden. We koppelen namelijk bij voorkeur één advocaat aan één gezin. Dan moet je soms schakelen als blijkt dat er twee advocaten zijn gekoppeld.”

Hetzelfde doel

Niet alleen de inspanningen binnen de afdeling Legal Aid ook de samenwerking met partijen uit de keten verliep soepel. Ten Napel: “Je merkte dat iedereen hetzelfde doel nastreefde. COA, IND, advocaten, Vluchtelingenwerk en tolken; we wilden deze mensen zo goed mogelijk bijstaan. Er heerste een gemoedelijke sfeer. Soms namen advocaten een koelbox mee met broodjes en daarin ook wat stroopwafels voor de cliënten. De mensen waren blij met een snelle procedure en beslissing.”